“नभः स्पृशं दीप्तम्”
Nabhaḥ Spr̥śaṁ Dīptam — “ગૌરવપૂર્વક આકાશને સ્પર્શો.”
(ભગવદ્ ગીતા – અધ્યાય ૧૧, શ્લોક ૨૪)
૮ ઓક્ટોબર, ૧૯૩૨—ભારતના ઇતિહાસમાં એક નવી દિશા ખોલતો દિવસ. આ જ દિવસે ભારતીય વાયુસેનાનો જન્મ થયો, જે ત્યારે “રોયલ ઇન્ડિયન એર ફોર્સ” તરીકે ઓળખાતી હતી. બ્રિટિશ શાસન હેઠળની આ દળની શરૂઆત માત્ર ચાર વેસ્ટલેન્ડ વાપીટી બાયપ્લેન, છ RAF-પ્રશિક્ષિત અધિકારીઓ અને ઓગણીસ વાયુસૈનિકો સાથે થઈ હતી. કદમાં નાનું, પરંતુ સપનામાં વિશાળ—ભારતના આકાશમાં ઉડાન ભરવાના આ પ્રથમ પંખા હતા.
તે સમયનું ભારત રાજકીય રીતે ગુલામ હતું. મહાત્મા ગાંધી, સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, નેતાઓની ધરપકડ અને દમન ચાલતું હતું. દેશની સેન્ય શક્તિ સંપૂર્ણપણે બ્રિટિશ શાસનના આદેશ હેઠળ હતી. ભારતીય વાયુસેના ત્યારે સહાયક દળ તરીકે માત્ર સામ્રાજ્યને ટેકો આપતી હતી, સ્વતંત્ર ભારતના રક્ષણનું સ્વપ્ન હજી અધૂરું હતું. પરંતુ એ શરૂઆત હતી—એક એવા માર્ગની, જે ભારતને વિશ્વના સશક્ત રાષ્ટ્રોમાં સ્થાન અપાવવાનો હતો.
🌬️ સ્વતંત્રતા પછીનો નવો યુગ
૧૯૫૦માં ભારત પ્રજાસત્તાક બન્યું, અને વાયુસેનાના નામમાંથી “રોયલ” શબ્દ દૂર કરવામાં આવ્યો. આ સાથે, ભારતીય વાયુસેનાનો નવો જન્મ થયો—એક એવા દળ તરીકે જે હવે પોતાના દેશના હિત માટે જીવતું અને લડતું હતું. “નભઃ સ્પૃશં દીપ્તમ્” એ માત્ર એક સૂત્ર ન રહ્યું, પણ એક જીવનમંત્ર બની ગયું.
૧૯૪૭ની કાશ્મીર યુદ્ધથી લઈને ૧૯૬૫ અને ૧૯૭૧ના ભારત-પાક યુદ્ધો સુધી, ભારતીય વાયુસેનાએ શૌર્ય અને શૌર્યના અનોખા ઉદાહરણો આપ્યા. ૧૯૭૧ના યુદ્ધમાં વાયુસેનાએ પાકિસ્તાની તાકાતને જમીનદોજ કરી, અને બાંગ્લાદેશની મુક્તિમાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવી. ૧૯૯૯ના કારગિલ યુદ્ધ દરમિયાન વાયુસેનાના “ઓપરેશન સફેદ સાગર” એ હિમાલયની ઉંચાઈઓ પર શત્રુને પરાજિત કર્યો.
✈️ આજનું ભારત – ૨૦૨૫ની શક્તિ
આજે, ૮ ઓક્ટોબર ૨૦૨૫ના રોજ, ભારત પોતાની વાયુસેનાની ૯૩મી વર્ષગાંઠ ઉજવી રહ્યું છે. એક સમયના ચાર બાયપ્લેનથી શરૂ થયેલી આ સફર આજે વિશ્વની ચોથી સૌથી મોટી વાયુસેના બની ગઈ છે. સુખોઈ Su-30MKI, રાફેલ, તેજસ, મિગ-29, અપાચે અને ચિનૂક જેવા અદ્યતન વિમાનો સાથે ભારતીય વાયુસેના હવે માત્ર રક્ષા દળ નથી, પરંતુ આધુનિક ટેક્નોલોજી, આત્મનિર્ભરતા અને વૈશ્વિક સહકારનું પ્રતિક છે.
IAF એ તાજેતરના વર્ષોમાં સ્વદેશી વિકાસ પર ભાર મૂક્યો છે—“મેક ઇન ઇન્ડિયા” અને “આત્મનિર્ભર ભારત”ના ભાગરૂપે તેજસ લડાકૂ વિમાનો અને પ્રલયક્ષમ મિસાઈલ સિસ્ટમો હવે ભારતીય વિજ્ઞાનીઓની મક્કમતા બતાવે છે. ૨૦૨૪ની ૯૨મી વર્ષગાંઠે વાયુસેનાએ આધુનિકીકરણને મુખ્ય ધ્યેય તરીકે જાહેર કર્યું હતું, જે આ વર્ષે પણ વધુ ગૌરવ સાથે આગળ વધ્યું છે.
🌐 ટેક્નોલોજી અને રાજદ્વારી શક્તિ
ભારત આજે ટેક્નોલોજીકલ રીતે અત્યંત સશક્ત રાષ્ટ્ર છે. ડિજિટલ ફાઇનાન્સ ક્ષેત્રમાં ભારતની સફળતા વિશ્વ માટે ઉદાહરણ બની છે. યુએઈ સાથેના UPI-AANI એકીકરણથી સરહદો પારના વ્યવહારો સરળ થયા છે. ભારતની આર્થિક મજબૂતી અને વૈશ્વિક વિશ્વસનીયતા હવે તેની સેન્ય શક્તિ જેટલી જ પ્રભાવશાળી છે.
પ્રાદેશિક સહકારમાં પણ ભારત અગ્રેસર છે—નેપાળ સાથે ઉર્જા સુરક્ષા માટેના પાઇપલાઇન પ્રોજેક્ટ્સ, માલદીવ સાથે દરિયાઈ સુરક્ષા ભાગીદારી, અને ASEAN દેશો સાથે વ્યૂહાત્મક કવાયતો—આ બધું ભારતના ઉદયમાન વૈશ્વિક નેતૃત્વનું પ્રતિબિંબ છે. તાજેતરમાં ભારતના કેન્દ્રીય આરોગ્ય પ્રધાનને WHO ની દક્ષિણપૂર્વ એશિયાઈ પ્રાદેશિક સમિતિના અધ્યક્ષ તરીકે ચૂંટાવામાં આવ્યું છે, જે દેશની રાજદ્વારી વિશ્વસનીયતા દર્શાવે છે.
🕊️ આત્મવિશ્વાસનો ઉજાસ
૧૯૩૨ના ગુલામીના યુગથી આજના સ્વતંત્ર પ્રજાસત્તાક સુધી, ભારતે અણગમતી સ્થિતિમાંથી અણગમતી શક્તિ સુધીનો પ્રવાસ કર્યો છે. એક સમયે જ્યાં ભારતીય વાયુસેના વિદેશી હુકમનો પાળણકર્તા હતી, ત્યાં આજે તે વિશ્વના શાંતિ અને સમતોલનના રક્ષક તરીકે ઓળખાય છે.
“वयं यथा नभसि दीप्तिमन्तोऽस्मि।”
“અમે આકાશ જેવી તેજસ્વિતા ધરાવીએ છીએ.”
આ શ્લોક માત્ર ભાષ્ય નથી, એ ભારતીય વાયુસેનાની આત્મા છે. તે શૌર્ય, શિસ્ત, અને સમર્પણનું પ્રતિક છે. આજનો ભારતીય વાયુમન સૈનિક માત્ર રક્ષક નથી, પરંતુ વૈશ્વિક માનવતાનો સંદેશવાહક છે.
🌤️ નિષ્કર્ષ:
ભારતીય વાયુસેનાનો પ્રવાસ એ ભારતના સ્વાભિમાનની કહાણી છે—સહાયક દળથી સ્વતંત્ર શક્તિ સુધીની અવિરત યાત્રા. ૮ ઓક્ટોબરનો દિવસ માત્ર વાયુસેનાના જન્મદિવસ તરીકે નહીં, પરંતુ ભારતના આત્મવિશ્વાસના ઉત્સવ તરીકે ઉજવવો જોઈએ. કારણ કે જ્યારે ભારતીય વાયુસેના આકાશને સ્પર્શે છે—ત્યારે આખું ભારત ગૌરવથી ઝળહળી ઉઠે છે.
“नभः स्पृशं दीप्तम्” — આકાશને સ્પર્શો, પણ તેજસ્વિતાથી. ✈️
STORY BY: NIRAJ DESAI
