ભારતના ઇતિહાસનો એક અવિસ્મરણીય નાયક છે અહોમો સામ્રાજ્ય. લાચિત બોર્ફુકાનના નેતૃત્વમાં અહોમો મુઘલ આક્રમણકારીઓ સામે દુર્બળ સંખ્યામાં લડ્યા અને વિજય પ્રાપ્ત કર્યો. આ મહાન યોદ્ધાઓની સાહસિકતા, પ્રજા માટેનું તેમનું સમર્પણ અને રાષ્ટ્રીય સન્માન માટેની ફરજ એ ભારતના ઇતિહાસમાં અમર બની છે. સ્વતંત્રતા પછી, દુર્ભાગ્યવશ, આ મહાન યોદ્ધાઓ અને અહોમોની મહાકાંક્ષી યાદો ભૂલાઈ ગઈ, પરંતુ તેમનું શૌર્ય અને કૌશલ્ય આજે પણ પ્રેરણાનું સ્ત્રોત છે. ભારતીય સેના લાચિત બોર્ફુકાન મેમોરિયલ મેડલ (Lachit Borphukan Memorial Medal) દ્વારા આ સાહસિક યોદ્ધાઓને સન્માન આપે છે, જે બહાદુરી અને રાષ્ટ્રીય સેવાનાં મૂલ્યોને પ્રોત્સાહન આપે છે.
અહોમો તાઇ ભાષી બોલતા લોકો હતા જે આજના ચીનના યુનાન પ્રાંતમાંથી 13મી સદીમાં બરાહ્મપુત્ર વેલી (આસમ)માં આવ્યા હતા. તેમને ચાઓ લૂંગ સ્યુ-કા-ફા (સુકાફા) ની નેતૃત્વ હેઠળ 1228 ઈસાવીમાં અસમમાં વસવાટ સ્થાપ્યો. અહોમો ધીરે-ધીરે બરાહ્મપુત્ર નદીના કિનાર પર વસવાટ કરતા અને સ્થાનિક જનજાતિઓ જેમ કે ચુતિયા, કાચારી અને અન્ય મૂળ વાસીઓ સાથે મિશ્રણ કરી પોતાના રાજ્યની સ્થાપના કરી.
અહોમો પોતાના શાસન માટે વ્યવસ્થિત પ્રશાસન અને લશ્કરી પ્રણાલી લાવી શક્યા. તેમણે પાઈક પ્રણાલી શરૂ કરી, જેમાં ખેડૂતો ખેતી સાથે લશ્કરી ફરજ પણ બજાવતા, જે તેમને સામાજિક અને સૈન્ય રીતે મજબૂત બનાવતું. રાજ્યના વિવિધ વિભાગો પર ફુકાન, બરુઆ અને બોર્ફુકાન જેવા અધિકારીઓની નિયુક્તિ થતી.
17મી સદીમાં અહોમોનું શાસન પોતાની ચમકમાં હતું. તેઓએ મુઘલ શાસક ઔરંગઝેબ સામે સક્રિય રીતે પ્રતિસાદ આપ્યો. સૌથી પ્રસિદ્ધ છે સારાઇગહટની લડાઈ (1671), જેમાં લાચિત બોર્ફુકાનની નેતૃત્વ હેઠળ અહોમો મુઘલો સામે વિજયી રહ્યા. આ યુદ્ધ દ્વારા અહોમો પોતાની ભૂમિ બચાવવા અને મુઘલ સત્તાને અટકાવવા સફળ રહ્યા.
અહોમો અને ઔરંગઝેબ
17મી સદીમાં જ્યારે અહોમો મજબૂત અને સુસજ્જ રાજ્ય ચલાવી રહ્યા હતા, ત્યારે ઉત્તર ભારતમાં મઘલ શાસક ઔરંગઝેબનો સત્તાવ્યાપક વિસ્તાર હતો. ઔરંગઝેબના શાસન દરમિયાન મઘલ સૈન્ય અસમ અને બરાહ્મપુત્ર વેલીની સીમાઓ તરફ ધીરે-ધીરે આગળ વધતું ગયું. અહોમો પોતાના સીમાઓ અને સ્વતંત્રતા બચાવવા માટે લશ્કરી તૈયારી કરવામાં લાગ્યા.
મુખ્ય યુદ્ધો અને ઘટના:
ઔરંગઝેબના સૈનિકો અહોમના કેટલાક કિલ્લાઓ અને નગરોમાં ઘૂસવાનો પ્રયાસ કર્યો, પણ અહોમોના ઘાતકી લશ્કરી પ્રણાલી (પાઈક પદ્ધતિ, જંગલની નક્ષત્ર આધારિત રણનીતિ) દ્વારા મઘલ સૈનિકોને પાછળ ખસેડી દેવામાં આવ્યું.
સારાઇગહટની લડાઈ (1671):
-
- આ યુદ્ધ સૌથી પ્રસિદ્ધ છે.
- લાચિત બોર્ફુકાન અહોમ સેનાનો વડો હતો.
- મઘલ સૈનિકો મોટી સંખ્યામાં આવી ગયા, પરંતુ અહોમોએ પોતાના જંગલ, નદી અને પાંડુ કિનારા દ્વારા ચતુરતાપૂર્વક મઘલો પર હુમલો કર્યો.
- આ યુદ્ધમાં મઘલો પર ભારે નુકશાન થયું અને તેઓ પાછા ફરવા મજબૂર થયા.
લશ્કરી રણનીતિ :
- અહોમો નદીની જાળવણી અને નૌસેના ઉપયોગમાં નિપુણ હતા.
- પાઈક સિસ્ટમ (ગ્રામીણ લોકો ખેતી સાથે લશ્કરી ફરજમાં) થી સૈન્ય મજબૂત અને સ્વચાલિત હતું.
- આ યુદ્ધ દ્વારા અહોમો પોતાનો સ્વતંત્ર રાજ્ય અને સમાજનું રક્ષણ કરવામાં સફળ રહ્યા.
પરિણામ:
- અહોમો મઘલો સામે સ્વતંત્ર રહ્યા.
- લાચિત બોર્ફુકાન અને અહોમ રાજવંશનું નામ ઐતિહાસિક મહાન શૌર્યના તરીકે યાદ કરવામાં આવે છે.
- આ યુદ્ધ અસમ અને બરાહ્મપુત્ર વેલીના રાજકીય કક્ષામાં અહોમોના સશક્ત શાસનની ઓળખ બની.
- અને મુગલ સ્તાને બરાહ્મપુત્ર ઓળગવા ન દીધી.
અહોમ રાજવંશ ધીરે-ધીરે 18મી અને 19મી સદીમાં આંતરિક વિવાદો, બર્મિઝ દખલ અને શાસનની કમઝોરીને કારણે નબળી પડ્યો અને 1826માં યાનડાબો કરાર પછી બ્રિટિશ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીના વશ થઈ ગયો.
અહોમોનો વારસો આજે પણ અવિસ્મરણીય છે, જેમાં સ્થાપત્ય, સાહિત્ય, કૃષિ, લશ્કરી કૌશલ્ય અને આસામી સંસ્કૃતિનો સમાવેશ થાય છે. તેઓને કાર્યક્ષમ પ્રશાસન, સૈન્ય શક્તિ, મુઘલો સામે લડાઈ અને આસામી ભાષા અને સંસ્કૃતિના પ્રચાર માટે યાદ રાખવામાં આવે છે.
લાચિત બોર્ફુકાન મેમોરિયલ મેડલ (Lachit Borphukan Memorial Medal)
પ્રસ્તાવના:
લાચિત બોર્ફુકાન અહોમ શાસક હતો જે 1671ની સારાઇગહટ લડાઈમાં મઘલ સેના સામે અહોમોની વિજયી લડાઈમાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી. તેની શૌર્ય, નેતૃત્વ અને નૌસેનાની કળા માટે આજે પણ ભારતીય સેના અને આસામી સમાજમાં ખૂબ માન આપવામાં આવે છે.
આ મેડલ ભારતીય સેના દ્વારા શૌર્ય, બહાદુરી અને કમાન્ડરશિપ માટે અર્પિત કરવામાં આવે છે. ખાસ કરીને તે અહોમના લશ્કરી પરંપરા અને લાચિત બોર્ફુકાનના સાહસને યાદ કરવા માટે છે.
- આ મેડલ સેનાના અધિકારીઓ અને જવાનોને આપવામાં આવે છે જેમણે વિશિષ્ટ બહાદુરી અને આદરણીય સેવા આપી હોય.
- મેડલના ડિઝાઇનમાં લાચિત બોર્ફુકાનની પ્રતિમા, શસ્ત્ર અને નૌસેના પ્રતીકો દર્શાવવામાં આવ્યા છે.
- આ મેડલ દ્વારા ભારતીય સેના ઈતિહાસ અને સાંસ્કૃતિક વારસાને જોડીને જવાનોમાં પ્રેરણા પ્રદાન કરે છે.
લાચિત બોર્ફુકાન મેમોરિયલ મેડલ વિવિધ સૈન્ય સમારોહો, જેમ કે આર્મી ડે અથવા સ્ટ્રેટેજિક સેમિનાર દરમિયાન આપવામાં આવે છે. આ મેડલ દ્વારા જવાનોને અહોમો જેવા સાહસી અને રાષ્ટ્રીય સંરક્ષણ માટે પ્રતિબદ્ધ બનવાના મૂલ્યો શીખવાડવામાં આવે છે.
STORY BY: NIRAJ DESAI
