“મા કાલરાત્રી” તેમનું નામ જ તેમના વિકરાળ સ્વરૂપનો પરિચય આપે છે, જેમાં ‘કાલ’ એટલે સમય અથવા મૃત્યુ અને ‘રાત્રી’ એટલે રાત. આમ, તેમનું નામ “કાળનો નાશ કરનારી” અથવા “અંધકારનો નાશ કરનારી” તરીકે ઓળખાય છે. ભલે તેમનું સ્વરૂપ ભયાનક લાગે, પરંતુ તે હંમેશા પોતાના ભક્તોનું કલ્યાણ કરે છે, તેથી તેમને ‘શુભંકરી’ પણ કહેવામાં આવે છે.
મા કાલરાત્રીનું સ્વરૂપ અને મહત્વ
મા કાલરાત્રીનો દેહ રાત્રિના અંધકાર જેવો કાળો છે. તેમના માથાના વાળ વિખરાયેલા છે અને ગળામાં વિદ્યુતની જેમ ચમકતી માળા શોભે છે. તેમને ત્રણ નેત્રો છે, જે બ્રહ્માંડની જેમ ગોળાકાર છે અને તેમાંથી વીજળીના ચમકારા થતા રહે છે. તેમના શ્વાસમાંથી અગ્નિની ભયંકર જ્વાળાઓ નીકળતી હોય છે. મા કાલરાત્રીનું વાહન ગધેડો છે અને તેમને ચાર ભુજાઓ છે. તેમના એક હાથમાં ખડગ (તલવાર) અને બીજા હાથમાં કાંટો છે, જ્યારે બાકીના બે હાથ વર અને અભય મુદ્રામાં છે.
આ સ્વરૂપના મહત્વ પાછળ એક પૌરાણિક કથા જોડાયેલી છે. કથા અનુસાર, શુમ્ભ અને નિશુમ્ભ નામના અસુરોએ ત્રણેય લોકમાં હાહાકાર મચાવી દીધો હતો. તેમનો નાશ કરવા માટે દેવી પાર્વતીએ કાલરાત્રીનું સ્વરૂપ ધારણ કર્યું હતું. આ યુદ્ધ દરમિયાન જ્યારે રક્તબીજ નામના અસુરના લોહીનું એક ટીપું જમીન પર પડતું, ત્યારે તેમાંથી હજારો રક્તબીજ અસુરો ઉત્પન્ન થતા હતા. આ સમસ્યાને ઉકેલવા માટે, મા કાલરાત્રીએ રક્તબીજના શરીરમાંથી નીકળતા લોહીને જમીન પર પડતા પહેલા જ પી લીધું, અને આ રીતે તેનો નાશ કર્યો. આથી જ, મા કાલરાત્રીને નકારાત્મક શક્તિઓ, ભૂત-પ્રેત, અને અન્ય દુષ્ટ શક્તિઓનો નાશ કરનારી દેવી તરીકે પૂજવામાં આવે છે.
પૂજા વિધિ અને મહત્વ
નવરાત્રીના સાતમા દિવસે મા કાલરાત્રીની પૂજા ખૂબ શ્રદ્ધાપૂર્વક કરવામાં આવે છે. આ દિવસે વહેલા ઉઠીને સ્નાન કરી, સ્વચ્છ વસ્ત્રો ધારણ કરવામાં આવે છે. પૂજા સ્થાન પર માતાની પ્રતિમા અથવા તસવીર સ્થાપિત કરી, કાળા કે ઘૂઘરા રંગની ચુંદડી ચઢાવવામાં આવે છે. માતાને અક્ષત, રોલી, ચંદન, ફૂલ, ધૂપ-દીપ અર્પણ કરવામાં આવે છે. આ દિવસે ગોળ અને ગોળમાંથી બનેલી વાનગીઓનો ભોગ ધરાવવો ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે.
મા કાલરાત્રીની પૂજાનું વિશેષ મહત્વ છે.
- ભયમુક્તિ અને સુરક્ષા: મા કાલરાત્રીના ઉપાસકોને કોઈ પણ પ્રકારનો ભય રહેતો નથી, પછી તે અગ્નિ, જળ કે રાત્રિનો ભય હોય. તેઓ હંમેશા નિર્ભય રહે છે.
- શનિ દોષથી મુક્તિ: જ્યોતિષ શાસ્ત્ર અનુસાર, શનિ ગ્રહનું સંચાલન દેવી કાલરાત્રી કરે છે. તેમની પૂજા કરવાથી શનિ દોષ, સાડાસાતી અને પનોતીના પ્રભાવમાંથી મુક્તિ મળે છે.
- સકારાત્મકતા: તેમની પૂજા કરવાથી નકારાત્મક શક્તિઓ દૂર થાય છે અને ઘરમાં સુખ-શાંતિ રહે છે.
- મંત્ર: મા કાલરાત્રીની કૃપા પ્રાપ્ત કરવા માટે, ભક્તો નીચેના મંત્રનો જાપ કરે છે:
-
- ॐ ऐं ह्रीं क्लीं कालरात्र्यै नमः ॥
- या देवी सर्वभूतेषु माँ कालरात्रि रूपेण संस्थिता। नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमस्तस्यै नमो नमः॥
ગુજરાતમાં નવરાત્રી દરમિયાન, ગરબા અને દાંડિયાનો માહોલ ચરમસીમા પર પહોંચે છે. સપ્તમીની રાત્રે પણ ભક્તો મા કાલરાત્રીના આશીર્વાદ મેળવવા માટે ગરબા રમીને અને ભક્તિમય ગીતો ગાઈને તેમની આરાધના કરે છે.
ભલે મા કાલરાત્રીનું સ્વરૂપ ભયંકર હોય, પરંતુ તેમના હૃદયમાં ભક્તો પ્રત્યે અપાર કરુણા હોય છે. તેમની પૂજા કરવાથી ભક્તોને શક્તિ, સાહસ અને વિજય પ્રાપ્ત થાય છે, અને જીવનમાંથી તમામ નકારાત્મકતા દૂર થાય છે. આથી, મહાસપ્તમીનો દિવસ ભક્તો માટે ખૂબ જ વિશેષ અને ફળદાયી હોય છે.
STORY BY: NIRAJ DESAI
