ભારત માત્ર ભૂખંડ નથી—તે બલિદાનની ભૂમિ છે. આ ધરતી પર સ્વતંત્રતા, ધર્મ અને સ્વાભિમાન માટે અસંખ્ય વીરો પોતાના પ્રાણ અર્પણ કરીને અમર થયા છે. ડિસેમ્બર માસના ૨૧થી ૨૭ દિવસ ભારતીય ઇતિહાસના એવા પવિત્ર દિવસો છે, જે શોક કરતાં વધુ શૌર્યની યાદ અપાવે છે. આ દિવસોમાં કોઈ શુભ કાર્ય થતું નથી, કારણ કે આ સમય ભારતના આત્મબલિદાનના મહાકાવ્ય સાથે જોડાયેલો છે.
ઈ.સ. ૧૭૦૪માં, જ્યારે પરાધીનતા અને અત્યાચાર ભારતના મસ્તક પર ઘોર અંધકાર બની ઊતર્યો હતો, ત્યારે શીખ ગુરુ ગોવિંદ સિંહજીએ ધર્મ અને રાષ્ટ્રરક્ષાનો ધ્વજ ઉંચો રાખ્યો. શ્રી આનંદપુર સાહિબનો કિલ્લો શત્રુઓથી ઘેરાયેલો હતો. ભૂખ, તરસ અને સંકટ વચ્ચે, ૨૧ ડિસેમ્બરે કિલ્લો છોડવાનો નિર્ણય નબળાઈ નહોતો—એ તો આગામી બલિદાનની અખંડ પ્રતિજ્ઞા હતી.
૨૨ ડિસેમ્બરે ચમકૌરના મેદાનમાં ભારતની આત્મા ગર્જી ઉઠી. માત્ર ચાલીસ વીરોએ, કરોડોની સંખ્યાવાળા શત્રુદળ સામે, સ્વાભિમાનનો કિલ્લો ઊભો કર્યો. ત્યાં સંખ્યાનો અર્થ ન રહ્યો—માત્ર સાહસ, શ્રદ્ધા અને ભારતમાતાનું આહ્વાન હતું. આ યુદ્ધમાં સાહિબજાદા અજિત સિંહ અને જુઝાર સિંહે કિશોર વયમાં જ પરાક્રમની એવી આગ પ્રગટાવી કે ઇતિહાસ આજેય નમન કરે છે. તેમણે બતાવી દીધું કે ભારતના સંતાનો માટે વય નહીં, વીરતા મહત્વની છે.
એક તરફ યુદ્ધભૂમિ લોહીથી લાલ થઈ રહી હતી, ત્યારે બીજી તરફ વિશ્વાસઘાતે માથું ઉંચક્યું. માતા ગુર્જર કૌર અને બે નાનાં પુત્રો—જોરાવર સિંહ અને ફતેહ સિંહ—ને દગાથી પકડવામાં આવ્યા. છતાં, બાળવય હોવા છતાં તેમના મનમાં ભય નહોતો; તેમના હૃદયમાં ભારત અને ધર્મનો દીવો પ્રજ્વલિત હતો.
સરહિંદના થાંડે બુર્જમાં કડકડતી ઠંડી પણ તેમની આત્માને કંપાવી શકી નહીં. ૨૫ અને ૨૬ ડિસેમ્બરે શત્રુઓએ લાલચ આપ્યા—જીવન, વૈભવ, સુરક્ષા. પરંતુ ભારતના આ નાનાં વીરોએ સિંહગર્જના કરી:
*“ધર્મ છોડીને જીવવું અપમાન છે; સત્ય માટે મરવું ગૌરવ છે.”*
૨૭ ડિસેમ્બરે ભારતના ઇતિહાસ પર લોહીની રેખા ખેંચાઈ. જોરાવર સિંહ અને ફતેહ સિંહને જીવતા દીવાલમાં ચણાવી દેવામાં આવ્યા. આ અત્યાચાર ભારતની આત્માને કચડી શક્યો નહીં—ઉલટું, તેણે સ્વતંત્રતાની ચિંગારી વધુ પ્રજ્વલિત કરી. આ સમાચાર સાંભળતાં જ માતા ગુર્જર કૌરે પણ પોતાના પ્રાણ અર્પણ કર્યા—માતૃત્વની મહાનતમ આહુતિ.
ગુરુ ગોવિંદ સિંહજીએ પોતાના ચાર પુત્રો અને માતાને ગુમાવ્યા, છતાં ભારતના આત્મસ્વાભિમાનને ઝુકવા ન દીધું. તેમના શબ્દો—
“ચાર મુએ તો શું થયો, જીવત ઘણા હજાર”
આજે પણ ભારતના રણભૂમિથી વિધાનસભા સુધી ગુંજે છે.
આ સાત દિવસ શોક માટે નથી—આ સાત દિવસ સંકલ્પ માટે છે. સંકલ્પ કે ભારત કદી ધર્મવિહિન નહીં બને, કદી અન્યાય સામે નમશે નહીં. આ દિવસો યાદ અપાવે છે કે ભારતનું સ્વાતંત્ર્ય અને ગૌરવ વીરોના લોહીથી સિંચાયેલું છે.
આ દિવસો આપણને માત્ર ઇતિહાસ યાદ કરાવવા માટે નથી, પરંતુ વર્તમાન અને ભવિષ્ય માટે માર્ગદર્શન આપવા માટે છે. જે રાષ્ટ્ર પોતાના બલિદાનને ભૂલી જાય છે, તે પોતાનું અસ્તિત્વ પણ ગુમાવે છે. આજના સમયમાં જ્યારે સ્વાર્થ, ભોગવટા અને ભય આપણા મૂલ્યોને કમજોર કરવાની કોશિશ કરે છે, ત્યારે સાહિબજાદાઓનું બલિદાન આપણને અડગ રહેવાની પ્રેરણા આપે છે. શસ્ત્ર નહીં, પરંતુ સિદ્ધાંતથી લડવાની શક્તિ આ ધરતીની ઓળખ છે. ભારતની એકતા, અખંડતા અને સંસ્કૃતિ માટે જો આવશ્યક બને, તો દરેક નાગરિકે પોતાના હિસ્સાનો ત્યાગ કરવા તૈયાર રહેવું પડશે. કારણ કે ભારત જીવતું રહેશે તો જ આપણી ઓળખ, આપણી આસ્થા અને આપણી આવનારી પેઢીઓ સુરક્ષિત રહેશે.
આ છે ભારત—બલિદાનથી નિર્મિત, સંકલ્પથી સંરક્ષિત.
જના ભારત માટે આ સંદેશ સ્પષ્ટ છે—
રાષ્ટ્ર પહેલાં, ધર્મ પહેલાં, સ્વાભિમાન પહેલાં.
જ્યાં સુધી ભારત છે, ત્યાં સુધી આ બલિદાનો અમર રહેશે.
વંદે ભારતમ્.
STORY BY: NIRAJ DESAI
