નવરાત્રિ એ ભારતીય સંસ્કૃતિનો એક મહત્વપૂર્ણ અને ઉત્સાહભર્યો તહેવાર છે, જે નવ દિવસ સુધી ચાલે છે. આ તહેવારનો પહેલો દિવસ ખાસ મહત્વ ધરાવે છે, કારણ કે આ દિવસે નવરાત્રિની શરૂઆત થાય છે અને મા દુર્ગાના પ્રથમ સ્વરૂપ મા શૈલપુત્રીની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દિવસ ભક્તો માટે આધ્યાત્મિક ઉર્જા, શક્તિ અને શાંતિનો સંચાર કરનારો હોય છે, જે આગળના નવ દિવસની ભક્તિનો પાયો નાખે છે.
મા શૈલપુત્રીનું સ્વરૂપ અને મહત્વ મા શૈલપુત્રી, જે હિમાલયની પુત્રી તરીકે ઓળખાય છે, તે શક્તિ, ધૈર્ય અને સ્થિરતાનું પ્રતીક છે. શૈલ એટલે પર્વત, અને આ દેવી પર્વતરાજ હિમાલયની પુત્રી હોવાથી તેમને શૈલપુત્રી કહેવામાં આવે છે. તેમનું વાહન સફેદ વૃષભ (બળદ) છે અને તેઓ હાથમાં કમળનું ફૂલ અને ત્રિશૂળ ધારણ કરે છે. મા શૈલપુત્રીની પૂજા કરવાથી ભક્તોના જીવનમાં સ્થિરતા, શાંતિ અને આધ્યાત્મિક શક્તિનો સંચાર થાય છે. આ દિવસે તેમની આરાધના કરવાથી મનની ચંચળતા દૂર થાય છે અને આંતરિક શાંતિ પ્રાપ્ત થાય છે.
કળશને ખાસ રીતે રંગીન કપડાં, ફૂલો અને મોટે ભાગે ભગવાન દુર્ગાના ચિત્ર કે ચક્ર સાથે ગોઠવવામાં આવે છે. આ કળશમાં વિવિધ ધાર્મિક ચિહ્નો અને સ્વસ્તિક દોરીઓથી વિશેષ શોભા વધારવામાં આવે છે. વિધિ દરમિયાન ભક્તો ધૂપ, દીવો, ગોળડી અને ઘીથી પવિત્રતા પ્રદાન કરે છે. કળશ સ્થાપન પછી ભગવાન દુર્ગાના સૂત્રો અને મંત્રોના ઉચ્ચાર દ્વારા ભક્તો માધ્યમે કળશને આહ્વાન કરે છે.
ઘટસ્થાપનનું મુખ્ય મહત્વ એ છે કે આ કળશ શક્તિ અને સમૃદ્ધિનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. તે પવિત્રતાનું કેન્દ્ર બને છે, જેના આસપાસ આખી નવરાત્રિ દરમિયાન પૂજા અને આરતી યોજાય છે. આ વિધિ ભક્તોના મનને શાંત અને આત્માને પવિત્ર બનાવે છે. ઘટસ્થાપનથી નવરાત્રિની પૂજાનો શુભારંભ થાય છે અને ભક્તો આધ્યાત્મિક રીતે પોતાની શ્રદ્ધા અને ભક્તિ સાથે આગળના નવ દિવસ માટે તૈયાર થાય છે.
પૂજા-વિધિ દરમિયાન ભક્તો મુખ્યત્વે શાંતિ અને ભક્તિપૂર્ણ ભાવ સાથે આરાધના કરે છે. મંત્રોચ્ચાર દરમિયાન ભક્તો ધીમે ધીમે “ૐ દેવી શૈલપુત્ર્યૈ નમઃ” નો જાપ કરી દેવીની કૃપા મેળવવા માટે ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. અનેક ઘરોમાં પંડિતો દ્વારા વિધિ મુજબ પૂજા કરાવવામાં આવે છે, જેમાં કળશસ્થાપન, ફૂલો, ઘી, ખાંડ અને ફળોનો ભોગ સામેલ હોય છે. ભક્તો સાંજ સુધી પૂજાપाठ, ભાવસભા અને ભજન-કીર્તનથી આ દિવસે માઁ શૈલપુત્રીની આરાધના કરી પોતાના આત્માને શુદ્ધ કરે છે. ઉપવાસ રાખવાથી મનની ચંચળતા દૂર થાય છે અને ભક્તિ દ્વારા આત્મિક શક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે, જે આગામી નવ દિવસ માટે પ્રેરણા પૂરું પાડે છે.
આધ્યાત્મિક શરૂઆત નવરાત્રિનો પહેલો દિવસ નવી શરૂઆતનું પ્રતીક છે. આ દિવસે ભક્તો પોતાના જીવનમાં નવી ઉર્જા અને ઉત્સાહનો સંચાર કરે છે. મા શૈલપુત્રીની કૃપાથી જીવનના અવરોધો દૂર થાય છે અને સફળતાના માર્ગો ખુલે છે. આ દિવસે કરવામાં આવતી પૂજા અને ઉપવાસ ભક્તોને આગળના નવ દિવસ માટે ભક્તિ અને શક્તિનો પાયો નાખવામાં મદદ કરે છે.
નવરાત્રિનો પહેલો દિવસ એટલે શક્તિની ઉપાસનાનો પ્રથમ સોપાન, જે ભક્તોને આધ્યાત્મિક, માનસિક અને શારીરિક રીતે બળ પ્રદાન કરે છે. મા શૈલપુત્રીની કૃપાથી ભક્તોનું જીવન શાંતિ, સમૃદ્ધિ અને ઉર્જાથી ભરપૂર બને છે.
STORY BY: RISHIKESH VARMA
