હાલમાં કરાચીમાં સિંધ સંસ્કૃતિક દિવસના અવસરે યોજાયેલા આઝાદી માર્ચે દેશ-વિદેશના સમાચાર મિડિયાને ગરમાવી દીધા. જય સિંધ મુત્તાહિદા મહાઝના નેતૃત્વ હેઠળ હજારો પ્રદર્શનકારીઓ “પાકિસ્તાન મુરત્યુ” અને “સિંધુદેશની સ્વતંત્રતા”ના નારા લગાવતા રસ્તાઓ પર ઉતરી આવ્યા. રસ્તા બદલવા પર ગુસ્સાયેલા ટોળાએ પથ્થરમારો અને તોડફોડ શરૂ કરી દીધી, જેના કારણે પોલીસને ટીયર ગેસનો ઉપયોગ કરવો પડ્યો. આ અથડામણમાં પાંચ પોલીસકર્મીઓ ઘાયલ થયા અને ઓછામાં ઓછા 45 લોકોની ધરપકડ કરવામાં આવી.
ભારતીય સંરક્ષણ મંત્રી રાજનાથ સિંહના નિવેદનોએ આ ચર્ચાને વધુ પ્રજ્વલિત કર્યું. તેમણે જણાવ્યું કે સિંધ હંમેશા સાંસ્કૃતિક રીતે ભારત સાથે જોડાયેલું રહ્યું છે. રાજનાથ સિંહે જુએલું કે કેટલીક પેઢીઓએ 1947ના વિભાજનને ક્યારેય પૂર્ણ રીતે સ્વીકાર્યું નથી, જેના કારણે સિંધની કેટલીક યાદો હંમેશા ભારત સાથે સંબંધિત રહી છે. તેમણે ઉમેર્યું કે “જમિન અને સીમાઓ બદલાતી રહે છે, પરંતુ સંસ્કૃતિ અને સાંસ્કૃતિક સંબંધ અક્ષય છે. કોણ જાણે, કાલે સિંધ ફરી ભારતમાં જોડાઈ શકે છે.”
સિંધ અને ગુજરાત વચ્ચેના સંબંધો પ્રાચીન, ગહન અને અનેક સ્તરો પર આધારિત છે. ભૂગોળની દ્રષ્ટિએ, રણ કચ્છ અને અરબ સમુદ્ર કિનારા બંનેને જોડે છે. આ જ માર્ગો સદીઓથી વેપાર, સંસ્કૃતિ અને જ્ઞાની પરિવહન માટે મુખ્ય રહ્યા છે. ઇતિહાસમાં લોથલ (ગુજરાત) અને મોહેંજો-દારો (સિંધ) જેવા હ્રદયસ્થાનો પુરાતત્વના આધારે બંને પ્રદેશોને સહઅસ્તિત્વ અને વિકાસ સાથે જોડે છે. મધ્યકાલીન સુલતાન અને મુઘલ શાસન દરમિયાન પણ વેપાર, માર્ગ અને રાજકીય સંબંધ મજબૂત રહ્યા.
સાંસ્કૃતિક રીતે, સિંધ અને ગુજરાતના લોકજીવન, સંગીત, લોકકથા, તહેવારો અને સામાજિક પરંપરાઓમાં ઘણી સમાનતાઓ જોવા મળે છે. Partition 1947 પછી ઘણી હિંદુ સિંધીઓ ગુજરાતમાં આવ્યા અને અહીં ભાષા, સંસ્કૃતિ અને પરંપરાઓ જાળવી રાખી. તેઓએ સિંધુ સંસ્કૃતિના તત્વો ગુજરાતના લોકજીવનમાં પ્રવેશિત કર્યા, જે આજે પણ પારંપારિક ઉત્સવો અને સમૂહિક પ્રસંગોમાં જોવા મળે છે.
આર્થિક રીતે, પ્રાચીન અને મધ્યકાલીન સમયમાં ગુજરાતના પોર્ટ (જેમ કે કંડલા) સિંધના વેપાર માટે મહત્વના રહ્યા છે. વેપાર અને હસ્તકલા, મરકતના માલની લેણદેણ, સમુદ્ર માર્ગો દ્વારા સંસ્કૃતિનું પ્રસારણ—આ બધું બંને પ્રદેશોને સંકળાયેલા રાખ્યું. આજે રાજકીય અને સરહદી અવરોધો હોવા છતાં, પારંપારિક અને ધાર્મિક બંધનો લોકો વચ્ચે જોડાણ જાળવી રહ્યા છે. રણ કચ્છ જેવા પર્યાવરણીય અને કૃષિ સંબંધિત પડકારો બંને વિસ્તારોમાં સામાન્ય છે.
આ ઉપરાંત, સિંધ અને ગુજરાતના સંબંધો માનવબંધનો અને પ્રજાતાંત્રિક પરિવહન દ્વારા વધુ મજબૂત બન્યા છે. યુગો સુધી લોકોના જાતીય, સાંસ્કૃતિક અને વ્યાવસાયિક સંબંધો બંને પક્ષને જોડતા રહ્યા છે. આજના સમયમાં પણ વિદેશી પ્રવાસ, વેપાર, શૈક્ષણિક અને સામાજિક મેલજોલની જાળવણી આ સંબંધને પાયમાની પ્રગતિમાં રાખે છે.
સારાંશરૂપે, સિંધ અને ગુજરાતના સંબંધો ભૂગોળ, ઇતિહાસ, સાંસ્કૃતિ, વેપાર અને માનવબંધનો દ્વારા ગહન રીતે જોડાયેલા છે. કરાચીમાં સિંધુદેશની તાજી માંગણી અને હિંસક ઘટનાઓ વચ્ચે પણ આ પ્રાચીન સંબંધ આજે પણ લોકોના જીવન અને સામાજિક વાતાવરણ પર અસરકારક છે. આ સંબંધો ભવિષ્યમાં પણ યુગોથી જોડાયેલા સામાજિક, સાંસ્કૃતિક અને આર્થિક બંધનોની ભૂમિકા ભજવે છે.
STORY BY: NIRAJ DESAI
