દાદરા અને નગર હવેલી – સેલવાસ, ૧૯૫૪માં આઝાદ થયા છતાં, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ ૧૧ ઓગસ્ટ, ૧૯૬૧ના રોજ ઔપચારિક રીતે ભારતીય સંઘમાં ભળી ગયો.

દાદરા અને નગર હવેલી અને સેલવાસનો ઇતિહાસ

પોર્ટુગીઝ પહેલાં, દાદરા અને નગર હવેલીના ઇતિહાસમાં સ્થાનિક કોળી સરદારોના નિયંત્રણનો સમાવેશ થાય છે, ત્યારબાદ એક રાજપૂત શાસકે ૧૨૬૨માં રામનગરની સ્થાપના કરી, જેનાથી નગર હવેલી તેમના પરગણામાંનું એક બન્યું. આ પ્રદેશ પાછળથી મરાઠાઓના પ્રભાવ હેઠળ આવ્યો, જેમણે આખરે તેના પર કબજો કર્યો પરંતુ ચોક્કસ પરિસ્થિતિઓમાં શાસકને તેને જાળવી રાખવાની મંજૂરી આપી.

દાદરા અને નગર હવેલીનું ઇતિહાસ ભારતના સ્વતંત્રતા સંગ્રામના અનોખા પ્રકરણમાં આવે છે. આ પ્રદેશોએ અન્ય ભાગોની સરખામણીએ જુદી રીતે અને અલગ સમયે સ્વતંત્રતા મેળવી.

1. પોર્ટુગીઝ શાસન

·         દાદરા, નગર હવેલી અને સિલવાસ 18મી સદીથી પોર્ટુગીઝ શાસન હેઠળ રહ્યા.

·         તેમનું શાસન લગભગ 1779 થી 1954 સુધી ચાલુ રહ્યું.

2. ભારતથી વિલગ

·         1947માં ભારત બ્રિટિશ શાસનથી સ્વતંત્ર થયું, પરંતુ દાદરા અને નગર હવેલી હજુ પોર્ટુગીઝ શાસનમાં હતા.

·         આ કારણે 1947માં આ પ્રદેશો ભારતનો ભાગ નહોતો.

3. સ્વતંત્રતા માટેનો લડત

·         21 જુલાઈ 1954: ભારતીય સ્વતંત્રતા સેનાનીઓ અને સ્થાનિક લોકોએ પોર્ટુગીઝોને હાંકી કાઢી.

·         આ પ્રસંગમાં RSS, રામમનોહર લોહિયા અનુયાયીઓ અને અન્ય લોકોએ ભાગ લીધો.

4. અસંવિધાનિક પરંતુ હકીકતમાં મુક્ત

·         પ્રાકૃતિક રીતે આ પ્રદેશ ભારતના નિયંત્રણમાં આવ્યો, પણ બંધારણ મુજબ ભાગ ન હતો.

·         1961માં દમણ, દીવ અને ગોવા મુક્ત થયા પછી દાદરા–નગર હવેલી પણ ભારતનો પૂર્ણ ભાગ બન્યો.

·         2020: દાદરા–નગર હવેલી અને દમણ–દીવને મળીને નવો યુનિયન ટેરિટરી બનેલું.

5. ભારત સાથે એકીકરણ

·         ૧૯૫૪માં આઝાદ થયા છતાં, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ ૧૧ ઓગસ્ટ, ૧૯૬૧ના રોજ ઔપચારિક રીતે ભારતીય સંઘમાં ભળી ગયો.

6. મુખ્ય તારીખો

7. દાદરા અને નગર હવેલી – મુખ્ય સ્વતંત્રતા યોદ્ધાઓ

1.        કુંવરજી કેરોટી – લોક લડતના નેતા, સ્થળિય કાર્યક્રમોનું આયોજન કરનાર.

2.      શ્રીમતી નંદીબાઈ શાહ – મહિલાઓમાં સ્વતંત્રતા ચેતના પ્રચાર કરનાર.

3.      શ્રી અમરજી ભટ્ટ – સ્થાનિક યુવાનોને સંગઠિત કરીને લડતમાં ભાગ લેવો.

4.      શ્રીરામદાસ પટેલ – કાયદેસર માર્ગ દ્વારા મુક્તિ માટે પ્રયાસ.

5.      શ્રી હરિભાઈ દેસાઈ – સ્થાનિક પ્રજા સાથે સંકલન, ગુપ્ત કામગીરીમાં સહયોગ.

6.      શ્રી કેશવજી જોષી – યુદ્ધકાર્ય અને લશ્કરી આયોજનમાં મહત્વનો યોગદાન.

7.      શ્રી મનોહર ભાઈ વાડિયા – પોર્ટુગીઝ શાસન સામે સામાજિક જાગૃતિ ફેલાવનાર.

8.      શ્રી ચંદ્રકાંત સોલંકી – ગુપ્ત માહિતી એકત્ર કરવા અને સેનાની મદદ માટે જવાબદાર.

9.      શ્રી મંગુભાઈ જોષી – પ્રજા માટે ભોજન અને સામગ્રીનું સંચાલન.

10.   શ્રી રામમનોહર લોહિયા અનુયાયીઓ – આ લડતમાં સક્રિય ભાગીદાર, રાષ્ટ્રીય સ્તરે માર્ગદર્શક.

11.     RSS સ્વયંસેવકો – સંગઠન અને લશ્કરી તાલીમ માટે સહયોગ આપનાર.

8. સિલવાસ (Silvassa) વિશે

·         સેલવાસ એ દાદરા અને નગર હવેલીનું મુખ્ય મથક છે.

·         પોર્ટુગીઝ શાસનમાં આ વિસ્તારનું વહીવટ કેન્દ્ર હતું.

·         આજે પણ સેલવાસ રાજ્યની પ્રશાસકીય અને વહીવટી કેન્દ્ર તરીકે ઓળખાય છે.