Categories: गुजरात

દેવી સિદ્ધિદાત્રી : નવદુર્ગાનું અંતિમ દિવ્ય સ્વરૂપ, ત્રિમૂર્તિને શક્તિ પ્રદાન કરનારી, ભક્તોને સિદ્ધિ અને મુક્તિ આપનારી માતા

હિન્દુ શાસ્ત્રોમાં દર્શાવ્યા મુજબ દેવી સિદ્ધિદાત્રી નવદુર્ગાનું નવમું અને અંતિમ સ્વરૂપ છે. નવરાત્રિના નવમા દિવસે તેમની પૂજા કરવામાં આવે છે. ‘સિદ્ધિદાત્રી’ નામનો અર્થ છે – જે સિદ્ધિ આપે તે. સિદ્ધિ એટલે અલૌકિક શક્તિઓ અને દાત્રી એટલે પ્રદાન કરનારી. તેથી દેવી સિદ્ધિદાત્રી પૂજકને સર્વ પ્રકારની સિદ્ધિઓ અને શક્તિઓ આપે છે એવી માન્યતા છે.

પ્રગટ થવાનો પ્રસંગ

દેવી ભાગવત્‌ પુરાણ અનુસાર બ્રહ્માંડની રચનાના આરંભમાં શિવે આદિ-પરાશક્તિની ઉપાસના કરી. ત્યારે આદિ-પરાશક્તિ શિવના અર્ધાંગમાંથી ‘સિદ્ધિદાત્રી’ સ્વરૂપે પ્રગટ થઈ. તેથી શિવનું “અર્ધનારીશ્વર” સ્વરૂપ પ્રસિદ્ધ થયું, જેમાં અર્ધો દેહ દેવી સિદ્ધિદાત્રીનો માનવામાં આવે છે. દેવી સિદ્ધિદાત્રીએ શિવને તેમજ ત્રિમૂર્તિ – બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને શિવને અદ્વિતીય શક્તિઓ પ્રદાન કરી.

ત્રિમૂર્તિને આશીર્વાદ

પ્રાચીન કથાઓ અનુસાર, જ્યારે બ્રહ્માંડમાં અંધકાર જ અંધકાર હતો ત્યારે મહાશક્તિ પ્રગટ થઈ. તેણીએ ત્રિમૂર્તિને તેમની ફરજો સમજાવી અને તેમને તેમની પત્નીઓ – લક્ષ્મી, સરસ્વતી અને પાર્વતી – પ્રદાન કરી. સાથે જ, દેવી સિદ્ધિદાત્રીએ ત્રિમૂર્તિને આઠ મહાસિદ્ધિઓ આપી: અનિમા, મહિમા, ગરિમા, લઘિમા, પ્રાપ્તિ, પ્રાકંબ્ય, ઇશિત્વ અને વશિત્વ. આ શક્તિઓ દ્વારા દેવોને સર્જન, પાલન અને સંહાર કરવાનું સક્ષમ બનવામાં સહાય મળી.

પ્રતિમાશાસ્ત્ર

દેવી સિદ્ધિદાત્રીને ચાર હાથવાળી દર્શાવવામાં આવે છે. તેમના હાથોમાં ચક્ર, ગદા, શંખ અને કમળ રહેલા છે. તેઓ ક્યારેક સિંહ પર સવાર દર્શાવવામાં આવે છે તો ક્યારેક ખીલેલા કમળ પર બિરાજમાન. આ સ્વરૂપ દેવીની શક્તિ અને સૌમ્યતાનું પ્રતિક છે.

ઉપાસના અને પ્રભાવ

સિદ્ધિદાત્રીએ માત્ર મનુષ્ય જ નહીં, દેવ, ગંધર્વ, યક્ષ, અસુર અને સિદ્ધો દ્વારા પણ પૂજાય છે. માન્યતા મુજબ, તેમની ઉપાસના કરવાથી ભક્તને આઠ મહાસિદ્ધિઓ ઉપરાંત નવ ખજાના અને અનેક આધ્યાત્મિક શક્તિઓ પ્રાપ્ત થાય છે. તેઓ કેતૂ ગ્રહનું સંચાલન કરે છે અને તેની કઠોર અસરોથી મુક્તિ આપે છે.

દંતકથાઓ અને બ્રહ્માંડની રચના

દંતકથાઓમાં કહેવામાં આવે છે કે દેવી સિદ્ધિદાત્રીએ જ બ્રહ્માંડના તત્વોને પૂર્ણતા આપી. તારાઓ, ગ્રહો, નક્ષત્રો, પૃથ્વી, જળ, વનસ્પતિ અને પ્રાણીસૃષ્ટિ – આ બધું તેમના આશીર્વાદથી પ્રગટ થયું. તેઓ જ સર્વજીવોને તેમના યોગ્ય સ્થાન અને ધર્મ આપનાર છે.

આધ્યાત્મિક સંદેશ

દેવી સિદ્ધિદાત્રીનું સ્વરૂપ દર્શાવે છે કે પરમશક્તિ હંમેશા પોતાના ભક્તોનું કલ્યાણ કરે છે. જે ભક્ત નિષ્ઠાપૂર્વક તેમની ઉપાસના કરે છે તેને ભૌતિક અને આધ્યાત્મિક બંને લાભ મળે છે. નવરાત્રિના નવમા દિવસે દેવી સિદ્ધિદાત્રીની પૂજા દ્વારા ભક્તિનો પરમ આનંદ અને પૂર્ણતા પ્રાપ્ત થાય છે.

નિષ્કર્ષ

આ રીતે, દેવી સિદ્ધિદાત્રી બ્રહ્માંડની સર્જક, પોષક અને રક્ષક શક્તિઓની કેન્દ્રબિંદુ છે. તેઓ ત્રિમૂર્તિને શક્તિ પ્રદાન કરતી માતૃશક્તિ છે. તેમના આશીર્વાદથી ભક્તને આત્મવિશ્વાસ, સમૃદ્ધિ અને સિદ્ધિ મળે છે. નવરાત્રિમાં તેમની ઉપાસના કરવાથી જીવનની બધી જ અડચણો દૂર થાય છે અને અંતે ભક્તને મુક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે.

આધ્યાત્મિક ગ્રંથો, પુરાણો અને લોકપરંપરામાં સિદ્ધિદાત્રીનું સ્થાન સર્વોચ્ચ છે. તે ‘સિદ્ધિ આપનારી માતા’ છે, જે ભક્તોને કાયમી શાંતિ, સુખ અને શક્તિ પ્રદાન કરે છે.