Manmohan Singh : આ વ્યક્તિ કરશે મનમોહન સિંહના પાર્થિવ દેહના અંતિમ સંસ્કાર, જાણો અંતિમ સંસ્કાર વિશે શાસ્ત્રો શું કહે છે.

INIDA NEWS GUJARAT : ભારતના પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહે 92 વર્ષની વયે દિલ્હીની એઈમ્સમાં અંતિમ શ્વાસ લીધા હતા. કેન્દ્ર સરકારે તેમના માનમાં સાત દિવસનો રાષ્ટ્રીય શોક જાહેર કર્યો છે. હાલ તેમના પાર્થિવ દેહને અંતિમ સંસ્કાર માટે મોતીલાલ નહેરુ રોડ સ્થિત બંગલા નંબર 3માં રાખવામાં આવ્યો છે. તેમના અંતિમ સંસ્કાર શનિવારે 28 ડિસેમ્બરે કરવામાં આવશે. તેમના અંતિમ સંસ્કાર કોણ કરશે? આ બાબતને લઈને લોકોમાં સવાલો છે, ભારતીય પરંપરાઓ અનુસાર, સામાન્ય રીતે કોઈ વ્યક્તિના મૃત્યુ પછી પુત્ર અંતિમ સંસ્કાર કરે છે અને શરીરને બાળી નાખે છે. હવે સામાન્ય રીતે આ પરંપરા તોડીને દીકરીઓએ પણ મૃતદેહના અંતિમ સંસ્કાર કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે.

પરિવારમાં કોણ છે?
મનમોહન સિંહને ત્રણ દીકરીઓ છે. ત્રણેયની ઉંમર સાઠની આસપાસ છે. તેમની મોટી પુત્રી ઉપિંદર સિંહ 65 વર્ષની છે. તેને બે પુત્રો છે. બીજી દીકરી દમન સિંહની ઉંમર 61 વર્ષની છે. તેમને રોહન પટનાયક નામનો પુત્ર છે. ત્રીજી પુત્રી અમૃત સિંહ 58 વર્ષની છે પરંતુ તેના પરિવાર વિશે વધુ માહિતી ઉપલબ્ધ નથી.

અંતિમ સંસ્કાર વિશે શાસ્ત્રો શું કહે છે?
તો હવે સવાલ એ ઉઠી રહ્યો છે કે શનિવારે મનમોહન સિંહના અંતિમ સંસ્કાર વખતે આ ભૂમિકા કોણ ભજવશે. પુત્રની ગેરહાજરીમાં આ ભૂમિકા તેની પુત્રીઓની રહેશે. આગળ આપણે જાણીશું કે આ વિશે શાસ્ત્રો શું કહે છે. શું મોટી પુત્રી અંતિમ સંસ્કાર કરશે કે અન્ય કોઈ કરશે આ કાર્ય શાસ્ત્રોમાં માનવામાં આવે છે કે મૃત્યુ પછી અંતિમ સંસ્કાર કરવો એ એક મહત્વપૂર્ણ ફરજ છે. આ જવાબદારી પરંપરાગત રીતે પુત્ર અથવા નજીકના પુરુષ સંબંધી દ્વારા કરવામાં આવે છે. જો કે, જો કોઈ વ્યક્તિની માત્ર પુત્રીઓ હોય, તો તેના વિશે વિવિધ પ્રથાઓ અને પરંપરાઓ શરૂ થઈ છે, જે શાસ્ત્રોમાં એક અવતરણ પણ છે કે “દીકરી અથવા પુત્રીનો પુત્ર જેટલો જ અધિકાર છે, જો તે કરે છે. આ કાર્ય ભક્તિ અને પ્રેમથી કરો.” શાસ્ત્રોનો મુખ્ય હેતુ ધર્મ અને કર્તવ્યનું પાલન કરવાનો છે અને માત્ર પરંપરા નથી.

કયા ધર્મ અનુસાર અંતિમ સંસ્કાર કરવામાં આવશે
મનમોહન સિંઘ શીખ ધર્મના હોવાથી તેમના અંતિમ સંસ્કાર તે મુજબ કરી શકાય છે. આને અંતિમ સંસ્કાર કહેવાય છે. શીખ ધર્મમાં અંતિમ સંસ્કાર સંબંધિત પરંપરાઓ અને પદ્ધતિઓ હિંદુ ધર્મની પરંપરાઓથી થોડી અલગ છે. શીખ ધર્મમાં, મૃત્યુ પછીના અંતિમ સંસ્કાર વધુ સાદગી અને આદર સાથે કરવામાં આવે છે, કોઈપણ નજીકના સંબંધી આ કાર્ય કરી શકે છે. શીખ ધર્મમાં એવી કોઈ જબરદસ્તી નથી કે માત્ર પુરુષો જ ધાર્મિક વિધિ કરી શકે. પરિવારના કોઈપણ સભ્ય, તે પુત્ર, પુત્રી, પત્ની, ભાઈ, બહેન અથવા અન્ય કોઈ નજીકના સંબંધી હોય, મુખાગ્નિ આપી શકે છે, શીખ ધર્મમાં પુત્રીઓને સમાન અધિકાર આપવામાં આવે છે. તેથી, પુત્રીઓ તેમના માતા-પિતા અથવા અન્ય કોઈ સંબંધીને પણ અંતિમ સંસ્કાર આપી શકે છે. શીખ ધર્મમાં એવું માનવામાં આવે છે કે આત્મા અમર છે. મૃત્યુ તો શરીરનો ત્યાગ જ છે. તેથી, અંતિમ સંસ્કારમાં કોઈ ખાસ વ્યક્તિનું હાજર રહેવું ફરજિયાત નથી, શીખ ધર્મ ગુરુ નાનક દેવ જીના ઉપદેશો પર આધારિત છે, જે લિંગ ભેદભાવને સંપૂર્ણપણે નકારે છે. તેથી મુખાગ્નિ કરવા માટે સ્ત્રી અને પુરુષ બંનેને સમાન અધિકાર મળી શકે છે. અંતિમ સંસ્કાર દરમિયાન સુખમણી સાહિબ, અર્થી સાહેબ અને આનંદ સાહેબનો પાઠ કરવામાં આવે છે.

ગરુડ પુરાણ શું કહે છે?
ગરુડ પુરાણ અને અન્ય શાસ્ત્રોમાં સ્પષ્ટપણે કહેવામાં આવ્યું નથી કે અંતિમ સંસ્કાર માત્ર પુત્ર જ કરી શકે છે. શાસ્ત્રોમાં કહેવાયું છે કે અંતિમ સંસ્કાર કરનાર વ્યક્તિ એવો હોવો જોઈએ જે મૃતક પ્રત્યે પોતાનો ધર્મ અને કર્તવ્ય નિભાવવામાં સક્ષમ હોય. જો પુત્ર ગેરહાજર હોય અથવા હાજર ન હોય તો નજીકના સંબંધી અથવા લાયક વ્યક્તિ આ ફરજ બજાવી શકશે તેમ પણ જણાવાયું છે. દીકરીઓના અંતિમ સંસ્કાર કરવા પણ સંપૂર્ણપણે કાયદેસર છે. તેને સામાજિક અને કાયદાકીય માન્યતા પણ આપવામાં આવી રહી છે. ઘણા ધાર્મિક ગુરુઓ અને શાસ્ત્રોના નિષ્ણાતોએ પુષ્ટિ કરી છે કે પુત્રીઓ પણ તેમના માતાપિતાના અંતિમ સંસ્કાર કરી શકે છે. આ સંપૂર્ણપણે કાયદેસર અને યોગ્ય છે. ભારતીય સમાજમાં સમાનતા અને મહિલા સશક્તિકરણના વધતા પ્રભાવને કારણે, દીકરીઓ માટે અંતિમ સંસ્કાર કરવાનું વધુ સ્વીકાર્ય બની રહ્યું છે. હવે ઘણા પરિવારો માને છે કે પુત્રીઓને પણ પુત્રો સમાન અધિકારો અને ફરજો છે.

કોઈ કાનૂની જવાબદારી નથી
જ્યાં સુધી કાયદાનો સંબંધ છે, ભારતમાં એવી કોઈ કાનૂની ફરજ નથી કે માત્ર પુત્રોએ જ અંતિમ સંસ્કાર કરવા જોઈએ. દીકરીઓ, પત્ની અથવા પરિવારના અન્ય કોઈ સભ્ય પણ આ ફરજ બજાવી શકે છે.

શું મનમોહન સિંહના પૌત્ર અંતિમ સંસ્કાર કરશે?
ક્યારેક પૌત્રો પણ આ ભૂમિકા ભજવે છે. મનમોહન સિંહના ત્રણ પૌત્રોમાંથી કોઈએ અંતિમ સંસ્કાર કર્યા હોય તો કોઈને નવાઈ લાગવી જોઈએ નહીં. કારણ કે શીખ ધર્મ અનુસાર, આ પણ સંપૂર્ણપણે ધર્મને અનુરૂપ છે. પૌત્ર-પૌત્રીઓને પરિવારનો ભાગ ગણવામાં આવે છે. ધાર્મિક દૃષ્ટિકોણથી, તે તેના દાદા પ્રત્યે આદર અને આદર બતાવીને આ ફરજ નિભાવી શકે છે.

MANMOHAN SINGH PASSED AWAY : પૂર્વ વડાપ્રધાન મનમોહન સિંહનું નિધન